Matisse – met een minpuntje

Matisse. Zijn werk is hier eerder besproken. Ik was al fan van zijn knip-kunst, door alleen maar naar reproducties in boeken te kijken.
Nu heb ik het werk in het echt gezien in het Stedelijk Museum in Amsterdam.  Op het laatste moment, dat dan weer wel, de tentoonstelling is ondertussen afgelopen. Gelukkig is mijn uitstelgedrag geen reden tot afstel geworden.

Het echte werk is namelijk zo veel meer dynamisch dan de reproducties. Er zit zo veel méér leven in!
Door het knippen en opplakken ontstaat een rake lijn; een helder contrast tussen de gekleurde vormen en de neutrale achtergrond. Matisse gebruikte echter niet zomaar gekleurd papier of een witte achtergrond. Hij schilderde zijn papier voordat het geknipt werd (of liet dat doen) en de achtergronden zijn alles behalve egaal. Daarnaast bestaan veel vormen uit meerdere stukken papier en is het knipwerk niet altijd even strak. Dat zie je niet in de boeken!
De achtergrond, de kleuren, de vormen en de onvolmaaktheden: alles samen maken deze knip-kunstwerken van Matisse een levend en dynamisch geheel.

Matisse gebruikte de kniptechniek in eerste instantie voor het ontwerpen van toegepaste kunst. In de tentoonstelling hing een wandkleed dat hij met die techniek ontworpen had. De wever gebruikt verschillende weeftechnieken binnen één ‘knipvorm’. Daarmee heeft hij het dynamische van Matisse’s werk perfect vertaald. De eigenheid van het materiaal wol is ingezet om dezelfde sfeer, dezelfde levendigheid in het wandkleed te krijgen. Vakmanschap!
Matisse heeft met deze techniek ook een glas-in-lood-raam ontworpen voor in Amerika. De tentoonstelling liet zowel het ontwerp, als het raam zien. Ik kon niet achterhalen of het getoonde raam een reproductie was of niet. Ik hoop het. En ik hoop dat het origineel beter was.

Bij het glas-in-lood raam was de glazenier er namelijk niet in geslaagd om een goede vertaling te maken van ontwerp naar uitvoering. Naar mijn mening, was het glas te vlak, te egaal, er zat niet genoeg leven in. Het was technisch mooi uitgevoerd, de compositie was natuurlijk goed, de kleuren waren vrolijk en fel, maar het levende en dynamische ontbrak. Natuurlijk speelde ook het aanlichten met kunstlicht in plaats van daglicht, een rol hierin. Maar toch….
Het was, naar mijn mening, de glazenier niet gelukt om de eigenheid van glas in te zetten ten behoeve van de dynamiek in Matisse’s ontwerp. Terwijl glas een levendig materiaal bij uitstek is, als het goed ingezet wordt.

De tentoonstelling was fantastisch; het werk van Matisse is fantastisch. Ik heb de hele dag na genoten van de vrolijke beelden die op me af kwamen. Met een klein zwart randje: mijn favoriete materiaal was het minpuntje.
De kapel van Matisse in Vence staat op mijn verlanglijstje om te bezoeken. Ik ga ervan uit dat het daar weer goed gemaakt wordt.

Raam heet Kerstnacht en is een opdracht van het tijdschrift Life – 1952